آشنایی با مشخصات گل نرگس و انواع کاربردهای آن

• نام علمی : نارسیسوس ( Narcissus )
• فرمانرو : گیاه ( Plant )
• راسته : مارچوبه‌سانان ( Asparagales )
• خانواده : نرگسیان ( Amaryllidaceae )
• تیره : نارسیسوس ( Narcissus )

گل نرگس از خانواده آماریلیس یا مارچوبه سانان است که هم خانواده هایی همچون گل نسرین، گل مریم، خورشیدی و آگاو دارد. نرگس گیاهی همیشگی است که از طریق کاشت پیاز رشد می کند. این گل، فنجانی شکل است و بسته به نوع گونه ها، به ارتفاعی در حدود ۳۰ – ۶۰ سانتی متر می رسد و فضایی به اندازه ۱۵ – ۳۰ سانتی متر را اشغال می کند.

نرگس گیاهی با ظرافت و لطیف است که در اواخر فصل زمستان شکوفه می دهد و در بهار، گل های زرد یا سفید رنگ آن نمایان می شوند. پس از طی کردن فصل بهار و تابستان و با رسیدن به پاییز و زمستان، نرگس کم کم به خواب می رود و دوباره بعد از زمستان، رشد و نموی چشمگیر خواهد داشت.

پس از گل دهی، هر ساقه دارای ۱ تا ۲۰ گل و هر کدام دارای ۶ گلبرگ خواهند بود و این تعداد به تناسب نوع گل، تغییر خواهد کرد. نرگس اکثرا در ایران به رنگ زرد و سفید یافت می شود که گلبرگ ها سفید و تاج آن زرد رنگ است. این گل ها همچنین می توانند به صورت دو رنگ و یا به رنگ نارنجی، قرمز و صورتی نیز یافت شوند.

به طور کلی گل نرگس به دلیل دارا بودن انواع مختلف، دارای رنگ های متنوعی است که هرکدام از این گونه ها نیز دارای تعداد گلبرگ های مختلفی هستند و از ۶ گلبرگ در گل نرگس شیراز تا بیش از ۱۰ گلبرگ در گل نرگس پرپر متغیر هستند.

پیازهای این گل قهوه ای رنگ، گلابی شکل و دارای ورقه های فلس مانند هستند که به صورت طبقه ای روی یکدیگر قرار می گیرند. این گل دارای گونه های مختلف با رنگ های متفاوت است که هرکدام ظاهری خاص دارند اما با وجود تفاوت های جزئی، درکل خصوصیات مشابهی دارند.

رویشگاه‌های طبیعی در ایران

نرگس دو نوع است. یک نوع آن تاج بزرگی دارد و تک گل است و نوع دیگر تاج کوچک و گل‌هایش به صورت خوشه‌ای هستند. بیشتر نرگس‌های ایرانی از دسته دوم هستند. معروف‌ترین نوع گل نرگس در ایران، گل نرگس شهلا در کازرون نام دارد که به گل نرگس شیرازی معروف شده است.

یکی از استان‌های اصلی و عمده تولید گل نرگس ایران، استان فارس در منطقه جره و بالاده کازرون، با ۵۰۰ هکتار سطح زیرکشت و تولید ۳۰۰ میلیون شاخه در سال است که رتبه نخست را در کشور دارد.

گل نرگس در دیگر نقاط کشور مثل بهبهان استان خوزستان ، خَفر استان فارس و خراسان جنوبی هم یافت می‌شود، این در حالی است که در برخی نواحی ایران گیاه نرگس به صورت خودرو وجود دارد. در استان خراسان جنوبی به ویژه در روستای پیرحاجات در شهرستان طبس؛ نرگس به صورت گسترده ای کِشت می‌گردد.

بخش اعظم نرگس زارهای استان فارس در منطقه « جره »، « بلبلک »، « سرمشهد »، « فامور » شهرستان کازرون قرار دارند که گونه‌های متعددی را تولید می‌کنند. در این نرگس‌زارها چهار نوع گل نرگس شناسایی شده که نرگس شهلا وسعت بیشتری از مناطق تحت کشت را به خود اختصاص داده‌است. از انواع دیگر آن هم می‌توان به پُرپر یا شصت پر ، پنجه گربه‌ای و مسکین اشاره کرد.

گل نرگس به جهت داشتن زیبایی و بوی ویژه مشهور است. به طوریکه در سال ۱۹۹۲ میلادی در جشنواره گل هلند رتبه نخست را به خود اختصاص داد. اما در ایران به علت نبود آگاهی و عدم تبلیغ کافی از این گیاه و خاستگاه آن، اطلاعات کافی منتشر نشده‌است و با وجود همه مزیت‌هایی که گل نرگس دارد تاکنون این گل سهم ناچیزی از گردشگری گل را به خود اختصاص داده است.

این گیاه پیازدار با ارتفاع بین ۳۰ تا ۴۵ سانتی‌متر و با گل‌های ۳ تا ۸ تایی در فصل زمستان به گل می‌نشیند حدود گلدهی نرگس‌های بالاده ۴۵ روز یعنی از اوایل دی ماه تا اواسط بهمن ماه می‌باشد.